ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΡΩΜΑΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ (ΒΥΖΑΝΤΙΟ)

Μέση Περίοδος

Η περίοδος που διαρκεί απο το τέλος της βασιλείας του Ηράκλειου,ως την μάχη του Ματζικέρτ το 1071μ.Χ. αποτελεί την περίοδο της μεγαλύτερης ακμής για το Βυζάντιο.Το κράτος εξελληνίζεται πλήρως και αναδείχνεται ως η σημαντικότερη πολιτική οντότητα στο χώρο της Μεσογείου.Τέσσερις δυναστείες βασιλεύουν στο Βυζάντιο αυτά τα χρόνια:η δυναστεία των Ισαύρων,που δημιουργεί την αναγέννηση της βυζαντινής κοινωνίας και προετοιμάζει την ακμή,η δυναστεία του Αμορίου και η δυναστεία των Μακεδόνων,που αποτελεί και την πολιτική και πολιτιστική κορύφωση του μεσαιωνικού Ελληνισμού.

Η περίοδος της βασιλείας των διαδόχων του Ηράκλειου δεν ανέδειξε καμία σημαντική αυτοκρατορικη μορφή.Είναι μια περίοδος αρκετά ταραγμένη με διαδοχική άνοδο και κάθοδο διαφόρων προσώπων στο θρόνο,κυρίως έπειτα απο στρατιωτικές στάσεις.Στον εξωτερικό χώρο την εποχή χαρακτηρίζει η διεύρυνση του ανταγωνισμού Αράβων και Βυζαντινών,ανταγωνισμού που τώρα καλύπτει και ξήρα και θάλασσα,η εγκατάσταση σλαβικών πληθυσμών στο χώρο της Βαλκανικής και η ίδρυση του βουλγαρικού κράτους απο τον Ασπαρούχο το 681μ.Χ.

Η άνοδος στο θρόνο του Λέοντα Γ' του Ίσαυρου το 717μ.Χ τοποθετεί στην ηγεσία του Βυζαντίου τη δυναστεία των Ισαύρων.Τη βασιλεία του Λέοντα Γ' (717-741μ.Χ),του διαδόχου Κωνσταντίνου Ε' (741-775μ.Χ),αλλά και όλης της δυναστείας των Ισαύρων και του Αμορίου,δυο βασικά πράγματα χαρακτηρίζουν:ο έντονος και συνεχής αγώνας και η απόκρουση των Αράβων απο τη μία και η εικονομαχία απο την άλλη.Ήδη με την άνοδο του Λέοντα Γ' στον αυτοκρατορικό θρόνο,η Κωνσταντινούπολη πολιορκείται απο ξηρά και απο θάλασσα απο τους Άραβες υπο τον Maslamah.Μετά ένα χρόνο πολιορκείας(718μ.Χ)οι αραβικές δυνάμεις αποδεκατίζονται,ο στόλος καταστρέφεται και ο εχθρός εγκαταλείπει την πολιορκία της πόλης.Στο εξής η αραβική προσπάθεια στη θάλασσα ανακόπτεται και οι αραβικές επιχειρήσεις περιορίζονται στην Μικρά Ασία.Εντελώς ιδιαίτερη σημασία αποδόθηκε απο τους ιστορικούς του Βυζαντίου στη νίκη αυτή του Λέοντα Γ'.Θεωρήθηκε κυριολεκτικά ως νίκη που έσωσε οριστικά την Ευρώπη απο την ανατολική διείσδυση των Αράβων,νίκη αντίστοιχη σε σημασία με εκείνη του Καρόλου Μαρτέλλου το 732μ.Χ στο Poitiers,που ανέκοψε την προσπάθεια των Αράβων για εισβολή τους στην Δυτική Ευρώπη.Στη συνέχεια και έπειτα απο δυναστικές μεταβολές στο Αραβικό κράτος ο πόλεμος Βυζαντίου και Αράβων παρατείνεται σε διάρκεια χωρίς ιδιαιτέρας σημασίας γεγονότα,αλλά έχοντας μάλλον τη μορφή πολέμου φθοράς.

Τα μετά την εικονομαχία χρόνια αποτελούν ένα έντονο πνευματικό ξύπνημα για το Βυζάντιο.Χρονογράφοι,θεολόγοι,μαθηματικοί παρουσιάζουν μια έντονη πνευματική δημιουργία,χαρακτηριστικό προμήνυμα της ακμής που θα επακολουθήσει.Τα χρόνια αυτά πραγματοποιήτε και ένα απο τα σημαντικότερα πολιτικά και πολιτιστικά επιτεύματα του Βυζαντίου,ο εκχριστιανισμός δηλ. των Σλάβων και των Βουλγάρων και η δημιουργία του σλαβικού αλφαβήτου και της γλώσσας,έργα των δυο ακαταπόνητων μοναχών,του Κύριλλου και του Μεθόδιου.

Το 867μ.Χ ο Μιχαήλ Γ',τελευταίος εκπρόσωπος της δυναστείας του Αμορίου,δολοφονείται και ο θρόνος περιέρχεται στον Βασίλειο Α' Μακεδόνα,ιδρυτή της ομώνυμης δυναστείας.Η περίοδος παραμονής της μακεδονικής δυναστείας στο θρόνο είναι η περίοδος της μεγαλύτερης ακμής για το Βυζάντιο.Η στρατιωτική ακτινοβολία συνδυάζεται με την πνευματική δυμιουργία,το νομοθετικό έργο με τη διοικητική και κοινωνική αναμόρφωση.Η δυναστεία ανέδειξε πολλούς σημαντικούς αυτοκράτορες,όπως τον Λέοντα ΣΤ' τον Σοφό,τον Κωνσταντίνο Ζ' τον Πορφυρογέννητο,το Νικηφόρο Φωκά,τον Ιωάννη Τσιμισκή,το Βασίλειο Β' τον Βουλγαροκτόνο κ.α.

Στο στρατιωτικό τομέα το Βυζάντιο επιβλήθηκε σε ενα πλήθος απο εχθρούς.Μετά απο περίοδο ύφεσης ο αγώνας εναντίον των Αράβων στη θάλασσα οξύνεται.Τα ελληνικά παράλια υποφέρουν απο επιδρομές και πολλές πόλεις-μεταξύ αυτών και η Θεσσαλονίκη-κυριεύονται και λεηλατούνται.Ο αγώνας περνά απο πολλές φάσεις για να καταλήξουμε στην εξουδέτερωση του αραβικού κινδύνου,πράγμα που επισφραγίζεται με την κατάληψη της Κρήτης το 961μ.Χ απο τον Νικηφόρο Φωκά και της Κύπρου το 965μ.Χ απο τον Νικήτα Χαλκουτζή.Μεγάλη διάρκεια και εναλλασσόμενες φάσεις είχαν επίσης οι αγώνες του Βυζαντίου εναντίων των Βουλγάρων,αγώνες που τελικά κατέληξαν το 1018 στην κατάλυση του Βουλγαρικού κράτους απο τον Βασίλειο Β' τον Βουλγαροκτόνο και στην προσάρτηση της Βουλγαρίας.Σημαντικότατο ρόλο για μια τέτοια εξέλιξη των πραγμάτων έπαιξε η μεγάλη ήττα του Σαμουήλ απο τον Βουλγαροκτόνο στη μάχη του Κλειδιού το 1014.

Στον πνευματικό βίο η ακμή είναι ολοφάνερη.Εξαιρετικές πνευματικές προσωπικότητες αναδείχνονται ο πατριάρχης Φώτιος και ο Καισάρειας Αρέθας.Η έντονη προσπάθεια για αναδιοργάνωση της εκπαίδευσης και η στροφή προς την επιστήμη χαρακτηρίζουν την εποχή.Σημαντικό υπήρξε επίσης το νομοθετικό και διοικητικό έργο των Μακεδόνων,αποτελούνται απο 60 βιβλία και αναφέρονται στους κυριότερους τομείς του Δικαίου,Δημόσιο,Ποινικό,Αστικό και Εκκλησιαστικό.Μαζί με το Corpus Juris Civilis αποτελούν τις δυο μεγαλύτερες κωδικοποιήσεις νόμων των Βυζαντινών χρόνων.Το ίδιο αποδοτική υπήρξε η προσπάθεια της μακεδονικής δυναστείας και στο χώρο της διοίκησης και όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Δ.Ζακυνθηνός "η περίοδος της μακεδονικής δυναστείας αποτελεί τον χρυσούν αιώνα των διοικητικών θεσμών".Η άνοδος στο θρόνο του Ισαάκιου Α' Κομνηνού το 1057 σημειώνει το τέλος της μακεδονικής δυναστείας και την αρχή της δυναστείας των Δούκων και των Κομνηνών.Τα τελευταία χρόνια των Μακεδόνων άρχισαν να οδηγούν τα πράγματα σε παρακμή.Στο προσκήνιο εμφανίζονται νέοι εχθροί,οι Νορμανδοί στην Δύση και οι Σελτζούκοι Τούρκοι στην Ανατολή.Οι τελευταίοι ιδρύουν ισχυρό κράτος,αναθερμαίνουν το θρησκευτικό φαντισμό και το 1071 στη μάχη του Ματζικέρτ καταφέρνουν,κάτω απο την ηγεσία του Alp-Arslan,να νικήσουν τους Βυζαντινούς και να συλλάβουν αιχμάλωτο τον αυτοκράτορα Ρωμανό Δ' Διογένη.